Renovatie stuwensemble Nederrijn en Lek

De complexiteit van het project zat met name in het feit dat de stuwen en sluizen tijdens de renovatie moesten blijven functioneren. Ze hebben dan ook een vitale functie in het Nederlandse vaarwegennet. De stuw bij Driel is de ‘kraan van Nederland’. Hij verdeelt het water dat vanaf de Rijn komt over de IJssel, de Nederrijn en Lek. Dit borgt enerzijds dat er voldoende zoetwater naar het IJsselmeer stroomt. Anderzijds blijven hierdoor de Nederrijn en Lek goed bevaarbaar voor de ca. 39.000 schepen die per jaar door de sluizen varen.

“Werken in een operationele omgeving stelt hoge eisen aan de veiligheid, risicobeheersing en planning en gaat gepaard met een complexe logistiek”, aldus Rebel. “Behalve drie consortiumpartners was een veelvoud aan subcontractors bij dit project betrokken. De afgelopen vijf jaar hebben we bijna 1.000 man opgeleid om veilig op de site te mogen en kunnen werken. We moesten onderling goed afstemmen wie wat in welke periode zou doen. Planning en afstemming waren cruciaal.”

De stuwen in Driel, Amerongen en Hagestein beschikken over zogenaamde vizierschuiven. Deze halfronde stalen schuiven in het water houden water tegen en stuwen het op. Bij lagere of normale waterstanden zijn de vizierschuiven geheel of gedeeltelijk gesloten. De scheepvaart passeert het stuwcomplex in deze perioden via de sluis die naast de stuw ligt. Vissen kunnen de gesloten stuw passeren via een vistrap. Bij hogere waterstanden gaan de viziersluizen open, zodat het water vlot naar zee kan stromen. Schepen hebben dan vrije doorgang onder de geopende schuiven. In het kader van de renovatie zijn per stuw beide vizierschuiven vervangen, inclusief de hijskabels. Alleen op het stuwcomplex bij Hagestein, een Rijksmonument, is de oude vizierschuif na een complete renovatie teruggeplaatst. Tijdens het vervangen van de schuiven konden de stuwen dankzij een tijdelijk keermiddel hun waterkerende functie behouden. Het inhijsen en plaatsen van de nieuwe schuiven waren spectaculaire momenten. 

Ook de sluizen hebben een grondige opknapbeurt gekregen. Naast duurzame led-verlichting zijn er nieuwe omroepinstallaties, camera’s en radarinstallaties aangebracht. Bij ieder sluiscomplex is één set sluisdeuren vervangen. De voormalige mechanische aandrijving van de sluisdeuren is vervangen door hydraulische cilinders.

Zowel de stuwen als de sluizen hebben nieuwe bedienings- en besturingsinstallaties gekregen. Hierdoor kunnen ze voortaan centraal worden aangestuurd vanuit een nieuw bedieningsgebouw in Amerongen. Rebel: “Voorheen werden de sluizen in het weekend, ’s avonds en ’s nachts niet bediend. Vanaf nu kunnen binnenschepen er 24/7 gebruik van maken. Rijkswaterstaat kan door de centrale bediening van de stuwen en sluizen tevens het watermanagement en de scheepvaart op de Nederrijn en Lek meer geïntegreerd regelen. Bij onderhoud en storingen kunnen de sluizen en/of stuwen tijdelijk lokaal worden bediend. We hebben op elk complex een servicegebouw met een compleet ingerichte bedienplek gebouwd.” 

Als hoofdaannemer had Siemens Mobility veel contact met het projectteam van Rijkswaterstaat. Daarachter zaten tal van belangrijke stakeholders zoals het district Oost-Nederland en de scheepvaartdienst van Rijkswaterstaat. “Je hebt iedereen nodig om ervoor te zorgen dat alle belangen goed geborgd zijn en de tijdsslots die voor werkzaamheden beschikbaar zijn optimaal worden benut. Onze planning was nog strakker dan bij werkzaamheden op het spoor. Een trein kun je nog tegenhouden, maar als er veel water vanuit Duitsland komt, dan móet de stuw open. We hebben het werk in verband met hoog water een paar keer tijdelijk stil moeten leggen. Hele kritische situaties, waarbij schade aan de werkzaamheden zou ontstaan of we het hele terrein moesten ontruimen, zijn niet opgetreden, al hadden we wel voorzorgsmaatregelen genomen om ook hierop voorbereid te zijn.”

Alle technische installaties van het stuwensemble voldoen weer aan de eisen van de Europese Machinerichtlijn. De besturing en bediening is onderhoudsvriendelijk uitgevoerd om storingen en daarmee stremmingen voor de scheepvaart te voorkomen. Op de drie stuwcomplexen vonden ook diverse civiele en werktuigbouwkundige werkzaamheden plaats. Zo zijn de sluizen geschikt gemaakt voor zwaardere schepen en kreeg de sluis in Hagestein nieuwe haalkomen voor de recreatievaart. Alles is fris geschilderd en de ondersteuningsbogen van de stuwen zijn fraai opgeknapt.